Politiek

Tijdens de nucleaire top in Den Haag liet Nederland zich van zijn beste, vrolijkste en leukste kant zien: goed georganiseerd, gastvrij en ‘lekker gewoon’. Tussendoor werd er kunst getoond, en de hele wereld keek mee. We zagen allemaal hoe president Obama de Nachtwacht en de Victory Boogie Woogie bewonderde. Kunst en politiek – het gaat samen en niet alleen tijdens een Nuclear Security Summit.

Eind februari van dit jaar trokken vijf beeldend kunstenaars (waarvan enkelen uit Nederland) zich terug uit de Biënnale van Sydney, uit protest tegen het hoofdsponsorschap van het Australische bedrijf Transfield dat via een dochteronderneming beheerder is van de Australische detentiecentra voor asielzoekers. Het asielzoekersbeleid van Australië is zeer omstreden en volgens de Verenigde Naties in strijd met het internationale recht. De protestactie van de kunstenaars leidde er uiteindelijk toe dat het contract met Transfield – na 40 jaar sponsorschap – werd beëindigd. Kunst en politiek – er is meer.

Olivier Py, directeur van het wereldberoemde theaterfestival in Avignon kondigde vorige maand aan dat hij met festival en al uit Avignon zou vertrekken als het Front National de gemeenteraadsverkiezingen zou winnen. Nederland sloot onlangs een cultuurverdrag af met China. Het land waar de meeste executies ter wereld plaatsvinden, maar waarvan we de mogelijkheden die het biedt voor kunstenaars en andere creatieven graag willen benutten.

En bij Manifesta10 –in St. Petersburg, in het Rusland van Poetin – is politiek evenmin weg te denken. De voor Manifestatie10 uitgenodigde Nederlandse beeldend kunstenaars hebben het zwaar gehad met het nemen van hun beslissing wel of niet deel te nemen.

Waar doe je goed aan? Wegblijven? Of meedoen en je aanwezigheid gebruiken om je stem te laten horen? Een algemeen antwoord op deze vraag is niet te geven. De omstandigheden in St. Petersburg zijn niet die van Sydney, noch die van China en uitgangspunten, doelen en motivaties verschillen per kunstenaar.

Waar zou een kunstenaar goed aan doen? Wat kan een kunstenaar bereiken in landen als Rusland, China, Australië? Dat zijn slechts enkele vragen die zich in dit verband aandienen. Daarover nadenken betekent op zijn minst nadenken over de rol van beeldende kunst en beeldend kunstenaars. Is een mogelijke rol het ‘opschudden’ van de wereld, het voorhouden van een spiegel en ons, op elke denkbare manier, tonen hoe de wereld er ook uit had kunnen zien? En, wellicht, te wijzen op onze verantwoordelijkheden voor die wereld en de mensen – alle mensen – die haar bevolken?

Als dat zo is, wordt er met kunst een politiek gesprek op gang gebracht en kan, ook op plekken waar niet openlijk over politiek kan worden gesproken en openlijk verzet niet mogelijk is, kunst de mogelijkheid voor een dialoog creëren. Het kan bovendien aanzetten tot kritisch denken, overal.

Wellicht is precies dát de reden waarom in Nederland en daarbuiten de legitimering van kunst onder vuur ligt. Hoe minder kunst – en voor wetenschap zou je hetzelfde kunnen zeggen – hoe sterker de tegenstem verstomt. In dat licht zijn de ontwikkelingen in de lokale politiek én de Europese verkiezingen op 22 mei spannend.

Aan de organisatie van de Nuclear Security Summit zal het in elk geval niet liggen: zij gaven het goede, en obligate, voorbeeld en toonden trots onze klassiekers. De politieke context deed er daarbij helaas niet zo veel toe.

Meer Covers & Opinie

ADVERTENTIES